Vandaag de eerste echte dag van de zoektocht en... ik mag niet mee. Beide 'fixers', mensen die alles voor me regelen, vinden het beter als ik niet met ze de moslimwijk in ga. "Die mensen zijn erg argwanend en zeker als er een Muzungu (witte asperge, ofwel blanke) met ons mee komt, dan houdt iedereen zijn mond."
Vanochtend hebben we met zijn 3en ontbeten (omelet en sterke Burundese koffie "derde kwaliteit hoor,de beste wordt geexporteerd") en nogmaals de vragen doorgenomen. Eigenlijk is het simpel. Zij gaan op zoek naar mensen die de familie kennen aan de hand van de namen van de ouders van Mumu, de tantes en die van de echtgenoot van een tante. Ook hebben we nog drie namen van buren gekregen. Daar moeten mijn twee heren het vandaag mee doen. Lichtpuntje: de namen komen vaak voor in de wijk. Minpuntje: dat maakt het zoeken ingewikkeld. Heb je wel de juiste te pakken?
Muyinga is een klein plaatsje in het noorden. Niet echt een dorpje midden in de bush, maar toch, naar Westerse begrippen is het niet meer dan een dorp, terwijl het hier in Burundi de status heeft van een van de grotere plaatsen. Er is een basisschool, een markt, een paar banken, een grote katholieke kerk, een moskee (de oproep tot gebed is goed te horen) en weer veel hulporganisaties. Er is één internet-lokaal, maar dat was vandaag de hele dag op slot. Geen idee of het morgen open is.
Morgen willen we naar het gemeentehuis. Waarschijnlijk zijn de tantes hier geregistreerd. Dat is namelijk verplicht vanaf 16 jaar. Heel misschien is ook Mumu ingeschreven in het geboorteregister. Eigenlijk is dat ook verplicht sinds 1980, maar ja. Lang niet iedereen doet het en lang niet altijd waren de omstandigheden er naar om gezellig aangifte te gaan doen. In de tijd dat Mumu werd geboren bijvoorbeeld, 1991, waren ethische onlusten aan de orde van de dag. In Burundi wonen veel Hutu's, die maken 85 procent van de bevolking uit. 14 procent is Tutsi. Hoewel de Tutsi's altijd wel een zeker overwicht hadden op de Hutu's, werden de etnische verschillen pas tijdens de Belgische kolonisatie echt aangescherpt. België had behoefte aan een middenkader en koos daartoe de Tutsi's uit. Het betekende dat Hutu's nauwelijks kansen kregen, niet naar school gingen en niet als ambtenaar aan het werk konden.
Toch heeft Burundi een Hutu-president als Mumu wordt geboren. Die wordt echter in oktober 1993 vermoord. Startsein voor een golf aan massamoorden. In buurland 1994 is de situatie niet veel anders. Daar wordt het vliegtuig van de president op 6 april (vandaag dus) uit de lucht geschoten. In Rwanda het startsein voor een genocide die drie maanden zal duren en zo'n 1 miljoen slachtoffers vraagt.
Mumu groeit dus op in een land waar het gevaar achter elke hoek kan liggen. Niemand vertrouwt elkaar. Veel Burundezen vluchten de grens over naar Tanzania. Ook Muyinga ligt niet ver van die grens.
In november 2001 krijgt Burundi een Tutsi-president. Een paar maanden later worden de tante, haar echtgenoot, haar zwager en haar schoonmoeder aangevallen. Mumu is op dat moment bij de andere tante in het huis er vlak naast. Ze horen schreeuwen, zien een paar mensen in een grote plas bloed liggen en ze besluiten direct weg te rennen, het bos in. Ze nemen niets mee, behalve de kleren die ze dragen. Ze zijn zo bang, dat ze niet terug durven te gaan naar hun huis als de avond valt. In plaats daarvan lopen ze verder naar het noorden. Waarom? Ze weten het niet precies. Als ze maar weg zijn van Muyinga. Ze lopen minstens vijf nachten. Ze eten cassaves die ze vinden op de velden. Water halen ze uit de stroompjes. Dan komen ze aan in de provincie Kirundo. Hier vinden ze onderdak bij een ouder stel met twee zonen. Ze blijven er twee jaar, helpen met het huis en de velden en zijn blij met de rust.
Mumu mist haar moeder en haar oudste zus. Die waren thuis toen haar tante werd aangevallen. Ze weet niet wat er met hen is gebeurd. Wonen ze nog gewoon in Muyinga of moesten ze ook vluchten? Het is een vraag die we deze dagen proberen te beantwoorden. Stel je voor dat de moeder en de zus van Mumu gewoon in Muyinga wonen. Zou ze dan wel terug willen?
Om zes uur vanavond komen mijn twee fixers verslag uitbrengen. Ben heel erg benieuwd wat eruit komt. Belangrijk is wel dat dingen verifieerbaar zijn. Verklaringen van buren zijn één ding, officiele documenten zijn natuurlijk veel beter. Tenminste als die documenten dooe Nederland betrouwbaar worden geacht.