De zaak Jean Claude I
Op 20 december weet Jean Claude I. Of hij kan worden uitgezet naar Rwanda. Jean Claude wordt ervan verdacht leider te zijn geweest van een gewapende militie tijdens de genocide (1994) in Rwanda. Hij zou jacht hebben gemaakt op Tutsi’s en massamoorden hebben begaan in Nyanza en Kigali. Jean Claude was 18 jaar in 1994.
Jean Claude raakte twee jaar geleden zijn verblijfsvergunning kwijt. In maart dit jaar werd zijn beroep ongegrond verklaard. In juli werd hij gearresteerd toen Rwanda vroeg om zijn uitlevering. Rwanda beschouwt hem als een belangrijke genocidair. Jean Claude zit in voorarrest. Mocht de rechter beslissen dat hij uitgeleverd kan worden aan Rwanda, omdat hem daar een eerlijk proces wacht, dan gaat Jean Claude waarschijnlijk in beroep.
Dit proces is belangrijk, nog zo’n 20 andere Rwandezen worden door de IND ervan beschuldigd genocidair te zijn. Kan Jean Claude worden uitgeleverd, dan wacht hen waarschijnlijk hetzelfde lot.
Het ging hard tegen hard in de rechtszaal. Het OM vond Jean Claude een leugenaar, en verweet de verdediging oude wijn in nieuwe zakken te serveren, gebruikmakend van bevooroordeelde deskundigen die niet zo heel erg deskundig waren. De verdediging beschuldigde het OM op haar beurt bevooroordeeld te zijn en er een eigen agenda op na te houden. Omdat Nederland zoveel miljoenen heeft geinvesteerd in het Rwandese justiele apparaat, kan Nederland niet toegeven dat dat systeem helemaal niet deugt. Ook zou het OM mensen willen uitwijzen wiens zaken eigenlijk strafrechtelijk niet goed te bewijzen zijn. Nederland wil af van de Rwandezen waar misschien een luchtje aan kleeft.
Duidelijk werd dat het OM vermoeid reageert op argumenten die moeten bewijzen dat een eerlijk proces niet mogelijk is. Manipulatie van getuigen, gefabriceerd bewijs, politisering van het proces? Het is allemaal bekend, getoetst en verworpen in vele zaken aldus het OM. Het was dus even slikken toen de verdediging kwam met de liegende getuige in een Canadese zaak, juli 2013. De Canadese rechter ontdekte tegenstrijdigheden in de verklaring van een getuige, waarop de getuige toegaf dat zijn belastende verklaring onjuist was. De man gaf ook toe dat hij in Nederland ook als getuige had opgetreden en dat hij toen ook loog.
Deskundige Filip Reyntjens werd door het OM weggezet als iemand die niet zo heel serieus werd genomen. Zo zouden zijn verklaringen bij het Rwanda-tribunaal in Arusha zijn genegeerd of hoogstens verwerkt in een voetnoot. Reijntjens wilde zelf niet meer optreden als getuige deskundige, omdat hij het mandaat van het tribunaal tekort vond schieten. Er mochten namelijk uitsluitend Hutu’s worden vervolgd, zo meldde advocaat Michiel Pestman. Hij verweet het OM bezig te zijn met een wetenschappelijke karaktermoord.
Het OM gebruikte het proces tegen Ingabire om aan te tonen dat het allemaal zo’n vaart niet loopt met die politisering van processen. Dat Rwanda heel goed in staat is om een eerlijk proces te voeren. Ingabire werd immers vrij gesproken op de zwaartste punten. En stond er in het vonnis niet dat de rechter dacht dat Ingabire een positieve rol zou kunnen spelen in Rwanda na haar vrijlating? Natuurlijk, niet alles is perfect, maar in welk land wel?
De verdediging wees op het vernietigende rapport van Amnesty International. Pestman noemde het proces tegen Ingabire een klucht die nooit in Europa vertoond had kunnen worden. Dus waarom de lat lager leggen voor Rwanda? Pestman verwees ook naar een brief van Iain Edwards, advocaat van Ingabire. Edwards meldt dat advocaten en getuigen werden geintimideerd, dat de verdediging niet altijd een kruisverhoor mocht afnemen aan getuigen. Rwanda gaf tot twee keer toe de garantie dat het een eerlijk proces zou worden. Die garantie was dus niets waard, aldus Pestman.
Pestman vroeg de rechter om de voorlopige hechtenis van Jean Claude op te schorten in afwachting van de uitspraak. Jean Claude zou met een elektronische enkelband geen enkele kans hebben te vluchten. De rechter oordeelde anders. Jean Claude blijft de komende tijd in de cel. Het gaat hier om het zwaarst mogelijke misdrijf en wij vinden de verdachte vluchtgevaarlijk, aldus de rechter.
Buiten de rechtszaal
Achter het juridische gevecht gaat een wereld van ellende schuil. De vrouw van Jean Claude (hierna J.) is in één klap alles kwijt. Echtgenoot, inkomen, maar vooral het gevoel veilig te zijn. “In juli kwamen ze op een ochtend heel vroeg met acht man om mijn man te arresteren en het huis te doorzoeken. Ze maakten een ontzettend kabaal. Het was een traumatische ervaring voor mijn kinderen. Die durfden wekenlang niet terug naar huis; we hebben al die tijd bij mijn zus gelogeerd. Nu gaat het wel weer, maar ze zijn veranderd. Ze werden stil en teruggetrokken en hun schoolprestaties zijn achteruitgegaan. De school maakt zich zorgen.”
J. spreekt goed Nederlands. Ze wil verpleegster worden en loopt stage. Nu Jean Claude in de gevangenis zit, moet ze rondkomen van haar studiefinanciering, een onmogelijke opgave met twee kinderen. Sterker, allerlei toeslagen zijn weggevallen omdat J. in feite illegaal in Nederland verblijft en onlangs stond de Belasting bij aar op de stoep. “We hadden twee jaar lang ten onrechte allerlei toeslagen ontvangen zei de Belasting. Of ik maar even 11.000 euro wilde terugbetalen.”
Het stel leerde elkaar kennen in Kinshasa. Jean Claude was daar vertegenwoordiger van de Rwandese gemeenschap en was vaak te vinden op het kantoor waar uitreispapieren werden afgegeven. Ze trouwden. In 2002 vertrok J. naar Noorwegen samen met haar zuster; ze was toen in verwachting van haar eerste kind. In 2003 vertrok Jean Claude op uitnodiging naar Nederland. ‘Ik ging met mijn zuster naar Noorwegen, omdat dat handiger was in verband met de procedure. In 2004 ben ik ook naar Nederland gegaan, mijn dochter was toen een jaar.’
Jean Claude was ingeburgerd en werd loodgieter. Toen hij last kreeg van zijn rug, wilde hij aan de slag als beveiliger en haalde zijn diploma. Hij heeft nooit als beveiliger gewerkt. ‘We weten niet precies waarom. Er waren problemen, maar ze hebben ons nooit gezegd welke problemen.’
Uiteindelijk, het is 2012, kan Jean Claude aan de slag als taxichauffeur. ‘Hij had daarvoor een Verklaring Omtrent Gedrag nodig. Die heeft hij gewoon gekregen. Dat is toch raar.’
J. weet niet wat ze gaat doen als Jean Claude terug moet naar Rwanda. ‘Hij heeft me geleerd te lachen, te leven. Toen ik hem leerde kennen was ik een dood vogeltje. Ik had zoveel meegemaakt. Ik was vier toen mijn moeder stierf. Mijn vader was al dood. We gingen toen naar een weeshuis. Daar was ik toen de bommen vielen. We zijn toen gevlucht.’
Er volgt een aantal gruwelijke jaren. J. moet, samen met de andere kinderen van het weeshuis, vluchten voor de soldaten van de RPF. Ze is dan acht jaar. ‘We zagen veel dode mensen en veel bloed. We begonnen met 800 kinderen, uiteindelijk waren we nog maar met 200 over. Ik heb me ontfermd over een 4-jarig meisje. Dat droeg ik op mijn rug. Maar op een gegeven moment was ze dood. Dat vond ik heel erg, ik was aan haar gewend geraakt en ze had zo’n mooie glimlach. Maar ik kon er niets aan doen. Ik was zo moe.’
J. voelt zich nu als een dier in een kooi. ‘We hebben geen geld, ik kan niet werken omdat de kinderen niet meer naar de opvang kunnen en straks is er de baby. Wij kunnen niet naar Rwanda. Daar ga ik dood.’
Maandag 23 december 2013
Afgelopen vrijdag oordeelde de Haagse rechter Dat Jean Claude I. kan worden uitgezet naar Rwanda. Vreemd genoeg hing zij een berg adviezen aan het vonnis: zo zou er een Nederlands waarnemer moeten zijn tijdens zijn proces in Rwanda, moet Nederland aan Rwanda garanties vragen omtrent de veiligheid van Jean Claude, moet Jean Claude zich kunnen beroepen op zijn zwijgrecht, moet hij voor hem belastende getuigen kunnen ondervragen en moet hij kunnen worden bijgestaan door een buitenlandse advocaat. Vooral de behandeling van twee Rwandezen die al zijn uitgeleverd, maakt dat de rechter zich zorgen maakt over het wel en wee van Jean Claude in Rwanda. Toch oordeelde ze dat hij kan worden uitgeleverd. Jean Claude zou de eerste verdachte zijn die door Nederland wordt uitgeleverd. Het OM was al bezig met een onderzoek naar hem, toen Rwanda afgelopen zomer om uitlevering vroeg. Nederland heeft nog geen uitleveringsverdrag met Rwanda.
Het is niet zo dat Jean Claude direct op het vliegtuig wordt gezet. Hij gaat in cassatie en daarna moet de minister van Justitie zich nog uitspreken. Aan hem waren dan ook de adviezen van de rechter gericht. Als ook hij vindt dat Jean Claude kan worden uitgezet, dan kan hij nog een beroep doen op het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Of hij de hele procedure in Nederland zal uitzitten, valt echter te bezien. Via een kort geding kan de rechter dit beslissen.
In Nederland worden ongeveer twintig Rwandezen door de IND van genocide beschuldigd. Zij lopen allemaal het risico het land uit te worden gezet.
Vrienden van Jean Claude zijn inmiddels een handtekeningenactie voor hem begonnen, hier is het adres: http://petities.nl/petitie/jean-claude-moet-blijven