Eerder gepubliceerd: opiniepagina De Volkskrant, 27 juli 2010
Op 28 juli staan de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)
en onderzoeksjournalist Brenno de Winter tegenover elkaar bij de
bestuursrechter in Arnhem. De Winter eist van de VNG informatie over het
NOiV-beleid. Nederland in Open Verbinding stimuleert het gebruik bij gemeenten
van open standaarden en open source software. De VNG weigert al een jaar
informatie te geven, omdat zij stelt geen bestuursorgaan te zijn
en ook niet onder verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan te werken. Daarom
vindt de VNG dat ze niet onder de Wob valt. Omdat de VNG geen informatie
beschikbaar stelde, deed De Winter vorig jaar een Wob-verzoek uit naar alle
gemeenten. De VNG adviseerde haar leden daarop om leges te
heffen: gemeenten zijn immers geen onbetaalde loopjongens van Wob-verzoekers,
zo vond de gemeentelijke belangenbehartiger. Slechts 15 procent van de
gemeenten volgden het advies van de VNG op. Ook stapte De Winter naar de
rechter om toegang te krijgen tot die documenten die de VNG wél heeft maar de
gemeenten niet.
De VVOJ, de Vereniging van onderzoeksjournalisten in Nederland en Vlaanderen, is verbaasd over de opstelling van de VNG. Allereerst over haar houding niet onder de Wob te vallen. De VNG claimt voortdurend voorstander te zijn van transparantie, maar doet hiermee in de praktijk exact het tegendeel. Dit is des te opvallender omdat de VNG zich op vele posities als bestuursorgaan gedraagt. Zo heeft de VNG bijvoorbeeld zitting in ambtelijke werkgroepen die wetgeving voorbereiden. Omdat zij –naar eigen zeggen- buiten de Wob valt, is reconstructie van beleid op dat vlak onmogelijk. Door haar opstelling onttrekt de VNG zich aan de democratische controle.
Ten tweede ligt er het VNG-advies om toch leges te blijven heffen op Wob-verzoeken, zelfs nadat de Haagse rechtbank in mei van dit jaar oordeelde dat het heffen van leges onrechtmatig is. De rechter oordeelde dat een Wob-verzoek geen dienst is voor een individu, zoals een vergunning, maar een plicht die ten goede komt aan het algemeen belang. Wij vinden de starre houding van de VNG in deze onbegrijpelijk. De VNG wijst op het autonoom beslissingsrecht van gemeenten en op de hoge kosten die Wob-verzoeken met zich mee brengen. Dat is vreemd, omdat uit onderzoek van diezelfde VNG het met die kosten zeer blijkt mee te vallen. Gemeenten zijn –in verhouding tot overige voorlichtingstaken- een fractie kwijt aan de afhandeling van Wob-verzoeken. Ook mag gemeentelijke autonomie niet een vrijbrief zijn om het wettelijk recht op transparantie via de achterdeur in te perken. Daarnaast verliest de VNG uit het oog dat het gaat om informatie die bestuursrechterlijk van de burger is en al door die burger, via de belastingen, is betaald. Dubbel betalen voor hetzelfde product lijkt ons niet aan de orde.
Ten derde hebben wij ons verbaasd over de denigrerende houding van de VNG naar mensen die een beroep doen op de Wob. Zo wordt onder meer gesproken over ‘het lokale sufferdje’. Onbegrijpelijk dat een organisatie die zegt de belangen van gemeenten te behartigen, zich op een dergelijke manier uitspreekt. Wij weten dat bij ‘lokale sufferdjes’ uitstekende onderzoeksjournalisten werken die dankzij de Wob prima journalistieke stukken kunnen publiceren. Ook zijn deze ‘lokale sufferdjes’ vaak de enigen die energie steken in het trouw volgen van lokaal beleid. Tenslotte geeft het betitelen van journalisten -die via de wet uit zouden zijn op schadevergoedingen- als misbruikers van de Wob, geen pas.
De VVOJ hoopt dan ook van harte op een positieve uitspraak van de rechter, zodat ook de VNG voortaan aan Wob-verzoeken zal moeten voldoen. Gratis.