Maandag 31 augustus 2015
Heeft het Grote Merengebied een toekomst?
In Burundi weet niemand meer precies wat er gebeurt. Het land dat een aantal jaren van relatieve stabiliteit kende, wankelt. Steeds meer mensen vergelijken de situatie met die van Rwanda, voorjaar 1994, toen in drie maanden tijd een miljoen mensen werden afgeslacht.
Meer dan 200.000 mensen zijn Burundi nu ontvlucht. Onze Tweede Kamer-delegatie die onlangs op bezoek was in Rwanda, bezocht een vluchtelingenkamp. Ze waren vol lof over Rwanda, dat de vluchtelingen van het buurland zo keurig georganiseerd opving. De delegatie zou ook Burundi aandoen, maar durfde dat toch niet aan; hun bezoek viel ongeveer tegelijkertijd met de installatie van president Nkurunziza op 20 augustus. Hij is nu voor de derde keer president.
Vanuit mijn kennissenkring krijg ik tegenstrijdige informatie. Een kennis is samen met zijn hoogzwangere vrouw gevlucht. Eerst naar Rwanda, maar toen dat erg duur bleek, zijn ze verder getrokken naar Oeganda. Hij woonde in een van de ‘onlustwijken’ en vertelde dat iedereen die daar nog woonde, automatisch doelwit was van het leger. Hij vindt dat de internationale gemeenschap moet ingrijpen. Een andere kennis zegt juist dat de Westerse media en de internationale gemeenschap te veel hun oren laten hangen naar de rebellen. Ze geloven in een gemakkelijk sprookje: stoute president wil ongrondwettelijk derde mandaat, de bevolking komt in opstand, boze president onderdrukt met harde hand de opstand. Internationale gemeenschap protesteert.
Het is een mooi zwart-wit verhaal; daar worden wij journalisten heel blij van. Maar zwart-wit bestaat niet in deze regio. Het begint ergens bij duizend tinten grijs en dan nog heb je nog eens duizend nuances te doorgronden. Elke keer als ik denk dat ik iets begin te begrijpen, dan kom ik er achter dat ik te weinig weet. Het is als een oneindige ui: laag na laag pel ik af zonder dat de ui zichtbaar kleiner wordt.
Soms vragen vrienden mij wel of het ooit nog goed komt in dit gebied. Ik heb dan eigenlijk maar één antwoord: als het goed komt, dan gaat dat nog heel lang duren ben ik bang. Maar we zouden al een heel eind zijn als al die internationale hulporganisaties uit het gebied zouden verdwijnen. Die zijn voor het grootste deel bezig om zichzelf overeind te houden. Ik heb het dan niet over noodhulp, maar over die projecten van twee, drie jaar die eigenlijk alleen werk en geld opleveren voor de hulporganisaties en nauwelijks van betekenis zijn voor de bevolking. Want hoe kan een mens anders verklaren dat na twintig jaar ontwikkelingsprojecten; het gebied nog steeds tot een van de armste gebieden ter wereld hoort?
Al die hulporganisaties dus de deur uit. Laat de mensen zelf de verantwoordelijkheid voor hun eigen leven. Europa heeft als kolonisator het werelddeel als een sinaasappel uitgeperst en er is in feite niets veranderd na de ‘onafhankelijkheid.’ Onder het mom van hulp, worden de landen nog steeds dom en arm gehouden. Nederland bijvoorbeeld heeft een ministerie dat handel en ontwikkelingshulp bij elkaar zet; de Fransen hebben hun Pact Colonial’, waardoor ze de winsten van hun voormalige kolonieen kunnen afromen. Zonder dat Pact was Frankrijk al failliet geweest.
Wij mopperen op al die economische bootvluchtelingen uit Afrika. Ze pikken onze huizen, ons werk en onze toekomst. Als we nou eens beginnen Afrika gewoon terug te betalen wat wij als een dief nu en in het verleden hebben gejat? Daarmee kunnen de kinderen naar school en studeren. Met dat geld kunnen kleine bedrijven worden opgestart. Dan moet er natuurlijk wel een hele strenge straf komen voor alle enge corrupte politici met grote zakken, want dat geld moet wel terechtkomen waar het hoort. Het is dat ik tegen de doodstraf ben ….
Hemelvaart
En weer staat het Grote Merengenbied op zijn kop. President Nkurunziza kreeg een schop onder zijn kont en duizenden mensen vieren feest in de straten, zo meldden de media gisteren, bijna triomfantelijk. Lekker puh, moet je maar geen derde termijn willen. Da’s zo ondemocratisch.
Grote vraag is natuurlijk of de Burundese president niet een ‘beetje dom’ is geweest. Allereerst door te onderschatten hoe zijn tegenstanders die ondemocratische derde termijn in hun eigen voordeel konden gebruiken. Vele ogen kijken naar Paul Kagame, de president van buurland Rwanda, die geen mogelijkheid onbenut laat om kritiek te leveren op zijn Burundese collega. “Als je eigen burgers tegen je zeggen dat ze niet door jou willen worden geleid, hoe kun je dan nog zeggen dat je blijft of ze je nu willen of niet.”
Nu heeft majoor generaal Godefroid Niyombare de macht gegrepen. Vraag is of hij het helemaal alleen heeft gedaan, of dat hij hulp kreeg van anderen. Want buurlanden Tanzania en Kenia zijn net als Rwanda, niet erg blij met de onrust in hun regio. Zij willen stabiliteit, zodat ze in alle rust hun economie verder kunnen ontwikkelen.
Daarom riepen ze een nood-bijeenkomst uit in Tanzania. En hier komt de tweede dommigheid van de Burundese president: hij ging op de uitnodiging in. Hij had toch moeten weten dat je als leider NOOIT je land verlaat als je burgers roepen dat je moet vertrekken. Hij had moeten inzien dat deze bijeenkomst wel eens als een val voor hem zou kunnen zijn opgezet. Als de kat van huis is, danzen de muizen op tafel.
De president had dan ook zijn hielen nog niet gelicht of Niyombare, die hij in februari nog had ontslagen, greep de macht en kondigde aan dat hij een nationaal reddingscomité gaat vormen om het land te besturen.
Vanuit de buurlanden kwam een verklaring dat ze zich zorgen maken over situatie in het land, maar de vraag is of die zorgen niet heel erg gespeeld zijn. Ik ga in ieder geval goed kijken wie er in dat reddingscomité zitting gaan nemen en hoe hun relatie is tot de buurlanden, in het bijzonder met Rwanda.
Ik weet in ieder geval zeker dat als er in Rwanda over twee jaar, ook onlusten zouden ontstaan vanwege de –nu nog- ongrondwettelijke derde termijn, Paul Kagame niet wegvliegt voor een bijeenkomstje in een of ander buurland.
Maandag 11 mei 2015
Rwanda als bevrijder van Burundi?
België is niet tevreden met de ontwikkelingen in Burundi en weigert de politie nog verder financieel te ondersteunen. Drie van de toegezegde vijf miljoen euro wordt niet uitbetaald. Ook de verkiezingen worden niet langer gesteund, nadat waarnemers constateerden dat de verkiezingen niet transparant kunnen verlopen. Dat scheelt de Burundese schatkist nog eens twee miljoen euro.
Het is voor niet-ingewijden lastig te begrijpen wat er precies gebeurt in Burundi. Zo vertelde ik in mijn vorige blog over mijn ontmoeting met Pierre Claver Mbonimpa. Ik was samen met een vertegenwoordiger van Human Rights Watch en hij werd me van harte door hen aanbevolen. Direct daarop kreeg ik een uitgebreide mail waarin me haarfijn werd uitgelegd dat de man weliswaar voorzitter was van mensenrechtenactivisten , maar dat die organisatie eigenlijk de Tutsi belangen diende. Het is deze beweging die geen Hutu-president wil, en dus geen derde termijn van de huidige president. Dat deze president een Tutsi-vrouw heeft en ook Tutsi-wortels, telt voor hen niet volgens mijn briefschrijver.
Deze meldt ook dat de onlusten vooral plaatsvinden in de wijken die door Tutsi’s worden bevolkt. Ze hebben politiemensen gedood, een Hutu levend verbrand en een ander gekruisigd. De vluchtelingen in Rwanda zijn voornamelijk Tutsi vrouwen en kinderen. Het Rwandese regime laat graag en veel horen dat ze zijn gevlucht uit angst voor de Imbonerakure, de jongerengroepering van de regeringspartij. President Paul Kagame van Rwanda heeft al gedreigd dat hij zal interveniëren als er een slachting dreigt van Tutsi’s in Burundi.
Voor de Hutu’s in Burundi is het helder: President Kagame zal het minste of geringste aangrijpen om te verklaren dat er een genocide aan de gang is in Burundi. Rwanda zal het land binnenvallen om Burundi te bevrijden van de Imbonerakure, die door Rwanda gelijkgesteld wordt met de Interahamwe tijdens de genocide in 1994. De Interahamwe waren Hutu-jongeren en verantwoordelijk voor veel gruwelijkheden tijdens de genocide. Rwanda zal Burundi binnentrekken als de bevrijder en een regime installeren dat geen enkele oppositie duldt.
Mijn briefschrijver is er van overtuigd dat de huidige regering de verkiezingen niet zal kunnen manipuleren nu alle internationale ogen op Burundi zijn gericht. “Wij zijn bang dat als de internationale wereld zich achter de manifestanten schaart, in Burundi weer een bloedbad ontstaat. Onze familie, voor wat er nog van overblijft –het zijn alleen vrouwen- wacht bang af. Ze hebben ons gevraagd voor hen te bidden, maar ik vrees dat er meer nodig zal zijn”, aldus de briefschrijver.