Sylvestre van dag tot dag

Sylvestre bij lagere school die is gefinancierd door zijn organisatie

Sylvestre bij waterpunt

Plek waar Sylvestre werd ontvoerd

Lees over Sylvestre in de Groene: Deel 1 Chaos in Congo

.


Maandag 16 maart 2015

De politie vond het een gewone inbraak, die bij mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira. Driehoog achter en als enige van het pand je deur in getrapt, dat was de normaalste zaak van de wereld in deze wijk. Er werd wel 15 keer per maand zo ingebroken, glimlachte de vriendelijke agent. Waarom dacht meneer dat het geen gewone inbraak was? 

Sylvestre glimlachte sereen. Nou, omdat hij bijvoorbeeld ontvoerd en gemarteld was in Congo door rebellen. Die hadden hem voor dood langs de kant van de weg achtergelaten, spoten hem een onbekende vloeistof in en fluisterden in zijn oor dat ze hem overal zouden weten te vinden en dat er een dag kwam waarop hij zou worden gevonden.

Ook ontvangt hij al vier jaar onafgebroken dreigtelefoontjes. Hij verving al een aantal keren zijn simkaart, maar binnen een week hing de dreigbeller weer aan de telefoon: 'We krijgen je wel. We weten je overal te vinden. Den Haag is niet ver weg.' Tegenwoordig belt Sylvestre prepaid naar Congo en gooit na een keer bellen zijn simkaart weg. 

Tot in 2012 mailde Sylvestre regelmatig met zijn jongere broertje dat door Oost-Congo zwierf om de belagers van zijn broer te ontlopen. Tot hij een mailtje kreeg van zijn broertje: 'Alsjeblieft, mail niet meer, ze vinden me door die mails.' Een paar weken later werd het dode lichaam van zijn broertje gevonden. Sylvestre mailt niet meer met de mensen in Congo die hij liefheeft.

De aardige agenten krabden op hun hoofd. Ja, dat was wel erg. Maar ja. Veel konden ze niet doen. Ze zouden Sylvestre in het waarschuwingssyteem zetten en hij mocht altijd komen praten als hij dat wilde. 

Zo'n tien dagen geleden was er ook een commissievergadering van de Tweede Kamer, die ging onder andere over het algemeen ambtsbericht van Congo. Nu nog werden er geen Congolezen teruggestuurd naar hun eigen land, omdat de situatie niet helemaal prettig was. Maar er werd verwacht dat binnen een jaar de omstandigheden in met name Oost-Congo zo zouden stabiliseren, dat een algemeen 'niet uitzetten', niet meer van toepassing zou zijn, maar dat individueel zou worden bekeken of mensen terug kunnen naar Congo. Ook al moesten Opstelten en Teeven hun boeltje pakken, hun gedachtengoed waart nog altijd op het ministerie rond en optie nummer 1 Henk Kamp zie ik in deze niet veel veranderen. Ik hou mijn hart dus vast voor Sylvestre. Ze vinden vast dat hij makkelijk teruggestuurd kan worden.

Overigens geldt dit hart vast houden alle Congolezen. Ik zou alvast maar eens gaan kijken naar de Belgie-route zolang deze nog open is. 

Maandag 9 maart 2015

Inbraak en weer is Sylvestre op de vlucht

Bij mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira is afgelopen week ingebroken, zijn computer en wat geld is hij kwijt. Tja, dat gebeurt, denk je in een eerste reactie. We leven nu eenmaal in een stad waar inbrekers regelmatig hun slag slaan, ondanks oom agent en honderden camera’s. Maar met een beetje meer nadenken, begon ik toch vraagtekens te zetten. Want Sylvestre woont driehoog achter en er was nergens anders in zijn appartementencomplex ingebroken. Alleen zijn deur was met grof geweld ingetrapt. Het complex van Sylvestre oogt van de buitenkant nu ook niet alsof er miljonairsvolk is gehuisvest.  Integendeel, het staat er wat schilferig armoeiig bij. Dus wat bracht de inbrekers er toe om alleen bij Sylvestre aan te kloppen en niet bij zijn Albanese buurman of Surinaamse buurvrouw?

Sylvestre zelf gaf timide het antwoord. Hij was bang dat ze op zoek waren geweest naar hem. Wie 'ze' waren, dat vertelde hij niet. Sylvestre vond zijn afwezigheid een geluk bij een ongeluk, hij had wel dood kunnen zijn, zo bevestigde hij met hele zachte stem. De politie vond ook dat er een bijzonder luchtje zat aan de inbraak, zo vertelden ze Sylvestre toen ze kwamen kijken, al was dat niet vanwege het ontbreken van vingerafdrukken. Zelfs de grootste junk deed het met handschoenen tegenwoordig.

Het ongeluk bij het geluk was de diefstal van zijn computer. Daarin zat zijn documentatie, informatie, foto’s en noem al het elektronisch maar op dat een mens vergaart op een laptop. Natuurlijk stonden er ook allerlei gegevens in van zijn vrienden in Congo; die kijken nu extra over hun schouder. Zijn deur was provisorisch opgelapt door de woningbouwvereniging en het zou nog zeker twee weken duren voor er een nieuwe deur ingezet zou worden.

’s Avonds belde ik met vriend en raadsman Jan Hofdijk en samen vonden we dat de situatie ernstig was. Als het de inbrekers om Sylvestre te doen was geweest, dan moest hij verhuizen en wel zo snel mogelijk. Ze wisten immers zijn adres.

De volgende ochtend waarschuwden we het kabinet van de burgemeester. Van Aartsen zou het niet prettig vinden dat een mensenrechtenactivist in zijn ‘sheltercity’ en stad van vrede en veiligheid werd bedreigd. Via het kabinet van de burgemeester arrangeerden we ook een gesprek met de politie.

Gelukkig was er een kennis die nog een kamer vrij had en ’s middags al fietste Sylvestre met Hofdijk samen naar zijn vluchtadres. Hij heeft er niks, alleen een matras, maar hij is er vele malen liever dan in zijn officiële huis. Daar durft hij eigenlijk niet meer naar toe.

Opnieuw is Sylvestre dus op de vlucht en opnieuw is hij alles kwijt. Hij is de tel kwijtgeraakt.

Donderdag 1 augustus 2013

Sylvestre Bwira vliegt vandaag terug naar Nederland. Daar wordt hij opgewacht door een landgenoot die vanuit Kinshasa speciaal voor hem naar Nederland kwam. Hij had alleen niet gezegd dat hij kwam, en dus belde hij bij Sylvestre aan terwijl die hoog en droog bij ons logeerde. Foutje … Het verblijf van Sylvestre leert ons veel. Ook over de hele kleine dingen, die heel veel betekenen. Zo zaten wij gisteren gezellig te eten, toen de telefoon van Sylvestre ging. Die sprong op en verdween voor een half uur. Echtgenoot en ik mopperden een beetje over onbeleefdheid en eten dat koud werd. Toen Sylvestre terug kwam, verontschuldigde hij zich. We moesten weten dat hij soms werd gebeld door mensen die wel 15 kilometer liepen om bij een telefoon te komen of binnen het bereik van een zendmast. Die kon hij toch niet zeggen dat ze maar een uurtje later moesten bellen? Echtgenoot en ik knikten met een beschaamd hoofd. Daar hadden we voor geen seconde bij stilgestaan. 

Dinsdag 30 Juli 2013

Met mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira als gast, discussieren we natuurlijk veel over de toekomst van Congo. Sylvestre blijft hameren op het feit dat Congo geen leider heeft en dat er in de nabije toekomst ook nog geen zicht op is. Zonder leider kan het land niets. Dat maakte me een beetje boos. Potverdorie, je hoeft toch niet op een leider te wachten, om zelf de handen uit de mouwen te steken? Maar misschien is dat de redenering van een rijke en verwende westerling. Ik weet niet wat het is om rond te moeten komen van minder dan 1 dollar per dag. Ik weet niet wat het is mijn kinderen te moeten zien rondlopen met een lege maag. Ik weet niet wat het is als je huis en je velden worden leeggeroofd en platgebrand. 

Ik keek om me heen en zag de prachtige Franse natuur stilletjes donker worden. Ik keek op de tafel en zag wijn en de resten van een overvloedige maaltijd. Ik kan het me veroorloven geen smeergeld aan te nemen. Maar tegelijkertijd wringt het ook. 'Geef ons geld', zei Sylvestre en dan kunnen we samen Congo stabiel maken. Maar er is al zoveel geld verspild in Afrika, wierp ik tegen. Door corrupte leiders. Door onkunde. Door gebrek aan samenwerking. Door het uitvoeren van zinloze projecten. Door lokale en internationale hulporganisaties die allereerst bezig zijn met het zekerstelling van hun eigen bestaan.

'Je moet dus geld op de goede manier gebruiken. Stel een groep samen van lokale en internationale deskundigen en vertegenwoordigers van de overheid, maak activiteitenlijst en zorg ervoor dat elk project in fasen wordt uitgevoerd en vooral in fasen wordt betaald. Fase 1 afgerond? Controleer of het goed is gegaan. Zo ja, betaal en ga dan door naar fase 2. Enzovoorts enzovoorts.' Bwira raakte helemaal begeesterd.

Ik aarzel. Zet een paar Congolezen bij elkaar en ze gaan een lokale NGO vormen. En wat gaan ze als eerste doen? Een groot bestuur benoemen, een programma schrijven, een begroting maken en een studiebijeenkomst organiseren voor de leden. Dat alles kost geld en daarvoor willen ze graag subsidie.

Wat ik juist zo prachtig vond van het netwerk van Sylvestre is dat ze van alles organiseren, zonder dat ze geld van anderen nodig hebben. Het was een zichzelf bedruipend systeem. Sylvestre knikt. 'Maar het gaat hier om projecten op grote schaal en meestal om geld dat donorlanden aan de Congolese overheid geven.'

Hij heeft me nog niet overtuigd. Ik geloof niet dat Oost-Congo behoefte heeft aan weer een inflexibel praatorgaan dat uiteindelijk alleen maar geld kost. Maar misschien heeft Sylvestre het ei van Columbus gevonden. Hij weet beter dan ik wat zijn land nodig heeft.

Vrijdag 26 juli 2013

Mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira logeert een weekje bij ons in Frankrijk en het is altijd weer een genot om toe horen wat hij van de situatie in zijn provincie Noord-Kivu vindt. Ik ben niet de enige, onlangs kreeg hij in Den Haag bezoek van adviseurs van de Congolese regering. Die wilden ook graag weten wat Bwira van de situatie vond. Bwira is heel helder: de oorlog speelt landen als Rwanda in de kaart. Daar moet dus zo snel mogelijk een einde aan komen. Maar niet door te vechten, ook niet door de speciale brigade van de VN in te schakelen, maar door te praten. Oost-Congo zal moeten leren op een gewone manier met zijn buurlanden, en dan met name Rwanda, om te gaan. Hij heeft daarvoor een zeer omstreden mening: mix de bevolkingsgroepen in het gebied op basis van vrijwilligheid. Laat dus maar Rwandezen in Oost-Congo wonen en vooral samenwerken met de Congolezen. Die samenwerking kan vele vruchten afwerpen: versterking van de economie, beter begrip van elkaar en dus een zekere vorm van stabiliteit. 

Het is een boodschap die niet bij alle Congolezen goed zal vallen. Zij vinden dat zij recht hebben op hun land. Maar zegt Bwira, waar hebben we het dan over? Waar ben je eigenaar van? Eigenlijk van niets als het land niets oplevert. Hij wijst naar het gasproject in het Kivumeer.  'Dat wordt uitgevoerd door Congo, Burundi en Rwanda. Daar werken de drie landen dus samen. Rwanda levert 80 procent van de werknemers en niemand die daar bezwaar tegen heeft. Dit soort projecten moeten we vaker samen doen.'

Bwira is ook een fan van Vinctoire ingabire. Zij belichaamt de toekomst van Rwanda. Ook zij heeft duidelijk gekozen voor een democratische en vreedzame oplossing. 'Het is jammer dat we in Congo niet iemand zoals Victoire hebben. Jong, gestudeerd, kennis van Europa, een echte leider. Hij glimlacht heel bescheiden als ik roep: 'Maar dat ben jij toch!', en ontkent het niet.

Als alles meezit heb ik straks goede banden met de presidente van Rwanda en de president van Congo!


 Dinsdag 2 april 2013

'Nee, ik kan niet naar huis terug'. Mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira schudt zijn hoofd. 'Mijn ontvoerder Bosco Ntaganda is dan wel mijn 'buurman' geworden, maar de leider van M23, Sultani Makenga loopt nog gewoon in Noord-Kivu rond. Ook hij kan mijn bloed wel drinken. Wij, de lokale organisaties komen op voor de rechten van de bewoners. We willen een vreedzame oplossing. We willen geen rebellen die ons uitpersen en uitmoorden.' 

Volgens Bwira betekent de arrestatie van Ntaganda ook niet dat het nu snel goed gaat met de vrede in het gebied. 'Natuurlijk, het is een goede zaak dat Ntaganda zich moet verantwoorden voor zijn daden. Maar het probleem gaat veel verder dan het gevangenzetten van rebellenleiders. We hebben bijvoorbeeld een overheid die het af laat weten.  Sommigen pleiten daarom voor Balkanisatie -het opdelen van Congo in een aantal onafhankelijke staten. Maar je begrijpt, de mensen in Kinshasa zijn daar niet enthousiast over. Als Oost-Congo onafhankelijk wordt, dan verliezen ze een groot deel van hun grondstoffen. En voor de mensen in Oost-Congo geldt dat ze beslist niet willen worden geannexeerd door Rwanda.'

Volgens Bwira heeft Congo een groot gebrek aan leiders met visie. 'In 2017 zijn er weer presidentsverkiezingen. Ik zie geen sterke kandidaten. Etienne Tshisekedi heeft geen visie, die zegt het ene moment dit, het andere moment dat. Daarbij komt hij oud is. Vital Kamerhe heeft ook geen vastomlijnde ideeën over de toekomst van Congo. Over de huidige president hoeven we het niet te hebben, die kan zich niet kandidaat stellen voor nog een termijn. Er is gewoon niemand.'

Bwira denkt dat een coup tot de mogelijkheid zou behoren als leger sterke mensen zou hebben. 'Maar dat is niet het geval. Zelfs de hoogste officieren hebben nauwelijks een opleiding gehad.' 

Hoe moet dat dan met de verkiezingen? Bwira heeft er wel een oplossing voor: 'Laat alleen lokale verkiezingen houden. Daar gebeurt het, dat is allemaal te hanteren. Landelijke verkiezingen kosten een vermogen, zijn een organisatorische ramp en vragen om fraude. Ze leveren geen enkele bijdrage aan de versterking van de democratie. Lokale verkiezingen wel! 

Woensdag 13 juni 2012

Gisteren tijdens de lunch legde Sylvestre ons haarfijn uit hoe het nu zat in het Grote Merengebied. Kagame wil de grondstoffen uit Congo. De weg die daar naar toe leidt heet FDLR, de Hutu-rebellen die sinds de genocide in 1994 in Oost-Congo en Uganda zitten. Het voertuig dat Kagame gebruikt om naar de grondstoffen te komen, heet GENOCIDE. Rwanda gebruikt deze Hutu-rebellen om in te grijpen in Congo, want zij waren in 1994 grotendeels verantwoordelijk voor de genocide in Rwanda, zegt Kagame en zijn sinds die tijd verantwoordelijk voor alles wat verkeerd is in Oost-Congo: moord, verkrachting, plundering, roof. 

Rebellenleiders als Laurent Nkunda en Bosco Ntaganda zijn de wegwijzers. Zij zijn makkelijk inwisselbaar. Dat geldt niet voor het voertuig en de weg. Chauffeur Kagame weet wat hij wil. Voor hem is het belangrijk dat de FDLR het zwarte schaap blijft, niet en masse teruggaat naar Rwanda, maar daar blijft waar de grondstoffen zitten. Het probleem is duidelijk, volgens Sylvestre. De oplossing een stuk minder. Daar werkt hij dus dag en nacht aan.

Zolang Sylvestre bij ons is, regent het. Voor hem geen enkel probleem. Hij werkt aan de toekomst van Congo. Hij belt met de hele wereld, de hele wereld belt hem. Onze telefoon is niet meer van ons sinds hij weet dat je er gratis mee naar Europa kunt bellen. Op de vreemdste uren gaat dat kreng, maar echtgenoot en ik kijken er niet meer van op. 'Das voor S', zeggen we en leggen ons hoofd weer vredig op het kussen. 

Sylvestre vindt het bij ons prachtig. Niet omdat het Frankrijk is, maar omdat temperatuur en omgeving zo veel lijken op Masisi, zijn geboortestreek. Terwijl wij in huis bij de kachel zitten te rillen, werkt hij in de caravan met open deur, in T-shirt en boxershort. Gisteren spraken we even over de psycholoog waarmee hij praat omdat hij nog steeds last heeft van de gevolgen van zijn ontvoering en marteling. Hij vindt het allemaal maar onzin, dat praten. Waarom krijgt hij geen behandeling, zo vroeg hij. 'Dat praten helpt niet. De mensen kennen Congo niet, onze cultuur niet, de situatie niet. We praten -als we praten- volledig langs elkaar heen en dan heb ik het ook nog niet eens over de taalbarriere met of zonder tolk.'

Vandaag vliegt hij weer terug naar Nederland. In een vliegtuig vol Nederlanders, waaronder toevallig ook een stel vrienden. In Den Haag zal Sylvestre weer onverstoorbaar achter zijn computer duiken om verder te werken aan de toekomst van Congo. Maar ik weet zeker dat hij het groene Masisi weer even heel erg zal missen, nu hij een stukje ervan terugvond in Frankrijk.

Maandag 11 juni

Goh, zo mooi woont zelfs Tshisekedi niet. Vriend en Congolees mensenrechtenactivist Sylvestre bewonderde met open mond onze tuin in Frankrijk. Het is altijd goed om weer eens naar de zo vertrouwde omgeving door de ogen van een ander te kijken. En hij snapte direct dat het geen geld had gekost, alleen heel veel bomen kappen en gras maaien. 'Dat zouden we nu in Congo ook moeten doen, maar ja, daarvoor moet je kunnen plannen, en daarin zijn we nou juist weer niet sterk.' Sylvestre grijnsde.

Wat is Frankrijk leeg, had Sylvestre geroepen toen we een uur langs des Heren Franse wegen hadden gezoefd. 'Waar zijn de koeien? Waar zijn de mensen? Waar zijn de huizen?' De rest van de rit van het vliegveld naar huis had ik nodig om uit te leggen dat het Franse platteland leegloopt omdat er geen werk is. En omdat er geen werk is verdwijnen de voorzieningen, zoals winkels en scholen. En omdat die verdwijnen verhuizen mensen zo snel ze kunnen naar de stad, want daar is wel van alles te vinden. En er zijn zo weinig koeien omdat het ondertussen meer geld kost om koeien te houden dan dat het vlees opbrengt. Ook al plempt Europa miljarden subsidiegeld in de zieltogende Franse boer. 

Sylvestre had het allemaal goed begrepen. Nadat hij onze tuin uitbundig had geprezen, wees hij: 'En daar is dan ruimte voor een fabriek. Als je die hebt, dan heb je werkgelegenheid en blijven mensen op het platteland wonen. En als er een schaap naar de andere kant is, volgt de rest vanzelf. (Ik had gisteren het spreekwoord gebrekkig vertaald, omdat ik niet wist wat 'dam' in het Frans was).

Echtgenoot en ik verslikten ons in de koude witte wijn. Een fabriek achter je huis! Omstandig legden wij Sylvestre uit dat juist de leegte voor ons de grootste attractie was en voor al die andere Hollandse en Engelse toeristen en tweedehuisjesbezitters . Dat die toeristen aardig wat geld in de Franse staatskas brachten. Toegegeven, niet genoeg, want ook Frankrijk balanceert op de rand van de euro (had er maar op die rand gegraveerd gestaan -God zij met ons- zoals op de gulden, dan was al deze bankrampspoed natuurlijk niet gebeurd, maar dit terzijde).

Sylvestre knikte braaf ja, maar van binnen zag ik hem het hoofd schudden. Al die vruchtbare grond. Wat een verspilling. 's Avonds onder het eten vertelde hij over Congo. Dat Congo weliswaar in oppervlak vier keer zo groot was als Frankrijk, maar dat het eigenlijk veel kleiner was dan Frankrijk. Omdat een groot gedeelte van de grond bestaat uit natuurparken van Unesco. En daar hebben de Congolezen geen enkele zeggenschap over. Ze mogen er niks, ze kunnen er niks. En zo bezien roven andere landen niet alleen Congo's grondstoffen, maar ook hun grond. 

Na het eten maakten wij een vuur. Het was even droog. Sylvestre las de woorden die op de vuurkorf stonden: zee - bloem - maan. Wij waren stil.

Donderdag 19 april 2012

Congolees mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira wordt nog steeds bedreigd door Bosco Ntaganda, de killerkoning van Kivu. Ntaganda voelt zich in het nauw gedreven nadat onder meer de Verenigde Staten had gevraagd om zijn arrestatie en uitlevering naar het Internationaal Strafhof in Den Haag. Ook president Joseph Kabila wil zijn arrestatie, alleen wil hij Ntaganda op Congolese bodem berechten, omdat Rwanda het strafhof niet erkent.  Kabila doet in deze niets, zonder eerst zijn vriend Paul Kagame te raadplegen, de president van Rwanda.

In een vergadering met lokale organisaties in Goma, een paar weken geleden, vertelde Ntaganda dat Bwira een bedreiging voor hem vormde. Hij vroeg de organisaties bij Bwira aan te dringen op terugkomst. Bwira weer terug op Congolese grond zou het hem een stuk makkelijker maken. Ntaganda was ook een beetje 'verdrietig' zo zei hij. Zij maakten hem zwart tegenover anderen. Achter zijn rug spanden ze samen, Maar was hij niet de hoeder van hun koeien? Graasden hun koeien niet op zijn weidegronden in Masisi? En wat kreeg hij terug voor al die zorg? Stank voor dank. Dus zorg er in ieder geval voor dat die Bwira terugkomt. 

We zaten in een Haags café toen Sylvestre mij dit verhaal vertelde. Hij at vis met frites. Ik bitterballen. Om ons heen klonk  vrolijk geroezemoes. Hij had het gehoord van Justine Masika die aanwezig was tijdens de bewuste vergadering van al die lokale organisaties. Masika had in 2008 de Mensenrechtentulp ontvangen voor haar werk in Goma. De Tulp was een onderscheiding van de Nederlandse regering voor mensenrechtenactivisten. Toen Ben Knapen staatssecretaris werd, is de tulp in de vuilcontainer gegooid. Geen prijzen meer voor mensenrechtenactivisten in moeilijke gebieden, maar handelsdelegaties naar veelbelovende regio's.

Een paar dagen na de vergadering met Ntaganda is Justine gevlucht naar Belgie. Haar huis was sinds de vergadering omsingeld geweest door mannen van Ntaganda. Zij zat doodsbang in haar huis gevangen. Gelukkig hebben we prima ambassade-mensen in Goma en Kinshasa, zij zorgden ervoor dat Justine veilig weg kwam. 

Voor Sylvestre betekenen de bedreigingen (het was niet de eerste keer dat hij hoorde dat Ntaganda hem nog steeds zocht) dat hij contact met Congolezen mijdt als de pest. Iedere Congolees kan een boodschapper zijn van Ntaganda; iedere Congolees kan uit zijn op zijn leven. Hij is dus eenzaam alsof hij de pest heeft. 

Dus vraag ik bij deze aan elke niet Congolees die dit leest: stuur eens een mailtje naar Sylvestre. Hij werkt elke dag hard aan de toekomst van zijn Congo in Den Haag. Hij is een goed mens. Maar ook hard werkende en goede mensen hebben behoefte aan wat gezelschap. Sylvestre is daar geen uitzondering op.

3 oktober 2011

CONGO/Den Haag: Afgelopen vrijdag de mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira verhuisd van een kamertje naar een wat ruimer appartementje in Den Haag. Of liever gezegd, twee mensen van Pax en Justitia verhuisden en ik hielp een handje. Sylvestre heeft bij Pax et Justitia een bureau. Daar is hij bijna elke werkdag te vinden. 

Sylvestre kreeg de afgelopen weken gruwelijk nieuws te verwerken. De soldaten die hem vorig jaar ontvoerden en martelden, zijn nu uit op zijn familie. Twee weken geleden werd eerst zijn jongere broertje vermoord. Een paar dagen later was het de beurt aan zijn oom. Zijn broertje was actief in de mensenrechtenorganisatie van Sylvestre. Zijn oom had niets met politiek of mensenrechten van doen. Zijn familie in Masisi en Goma is nu dus op de vlucht. Dat betekent dat ze van plek naar plek gaan om hun belagers te ontlopen. 

Sylvestre kwam afgelopen november naar Nederland, op uitnodiging van de Nederlandse regering, nadat hij in Oost-Congo was ontvoerd, gemarteld en voor bijna dood langs de kant van de weg achtergelaten. Sylvestre had het gewaagd kritiek uit te oefenen op de CNDP, voormalige rebellen in Oost Congo, nu officieel onderdeel van het Congolese regeringsdeel. Het CNDP onder leiding van Bosco Ntaganda is heer en meester in Masisi en trekt zich niets aan van hun officiële commandanten ver weg in Kinshasa.  


Dinsdag 5 juli 2011

Gisteren met Sylvestre Bwira, Congolees mensenrechtenactivist op huizenjacht geweest in Den Haag. Op de fiets. Hij verraste me volkomen toen hij kaarsrecht wegfietste. Remmen gaat iets minder. Hij wist beter de stoepranden en moeders met kinderwagen te vermijden toen ik uitlegde dat hij op een fiets met terugtraprem zat. 

Het eerste huis was onvindbaar. Ook met Googlemaps. De app wilde per se dat ik langs het Centraal Station ging. Onmogelijk met de dranghekken die de bouwcommissie van het station daar had neergezet. Het tweede huis lag in het Bezuidenhout en kon duidelijk de goedkeuring van Sylvestre wegdragen. Een plaatsje voor, een tuintje achter. Hij zag het helemaal zitten, maar hij had één prangende vraag: 'Er zit toch wel verwarming in hè?' De afgelopen wintermaanden waren blijkbaar traumatisch geweest voor Sylvestre. Hij vond het levensgevaarlijk dat mensen nog steeds de straat op gingen als de temperaturen onder nul zakten. Het huis had verwarming.

Het derde huis vond Sylvestre maar niks. Het was klein, op een tweede verdieping, in een donkere straat. Hij was resoluut in zijn afwijzing. Het huis was klein, terwijl de huur hoger lag dan het vorige huis dat hij zag. Dat ging hij dus niet doen, ook al was er verwarming. Hij heeft zich dus aangemeld voor het huis in het Bezuidenhout. Het schijnt dat er nu een brief komt, -als je in aanmerking komt voor de woning- waarin je wordt uitgenodigd het huis te komen bezichtigen.  Sylvestre heeft een urgentieverklaring, dus het zou moeten lukken hem binnen drie maanden aan een huis te helpen.

Hoe anders gaat het met de uitkering. Het is werkelijk een schande hoe de gemeente Den Haag omgaat met een vluchteling. Dagje te laat met het invullen van het formulier? Jammer hoor, maar dan moet je weer helemaal de procedure opnieuw beginnen. Verkeerde verzekering, goh, dat kan niet hoor. Er is altijd wel iets dat niet klopt. De ambtenaren zal het een rotzorg zijn dat iemand geen geld krijgt. Zelfs niet als die iemand een vluchteling is die is gemarteld en ontvoerd. Die door de Nederlandse ambassade in Kinshasa en door het ministerie van Buitenlandse Zaken met alle egards naar Nederland is gehaald. De Haagse ambtenaren doen hun plicht. Ze stempelen als de regels het toelaten. Ze stempelen niet als de regels dat niet toelaten. Er is geen enkele handreiking, geen enkel medeleven. Laat staan mededogen. De verWildering heeft zich allang meester gemaakt van dit ambtenarenniveau. 

Ik zag hetzelfde in het asielzoekerscentrum. Volstrekte ongeïnteresseerdheid van de mensen die er werkten. Alleen de regels tellen. Niet de mensen. En wie niet meewerkt kan vertrekken. Ik heb me regelmatig geschaamd voor het gebrek aan menselijkheid waarmee Sylvestre tegemoet werd getreden. 

Een uitkering met terugwerkende kracht zit er voor Sylvestre niet in. Een vriendin en advocate die vaak met dit soort zaken te maken heeft, fluisterde in mijn oor dat de ambtenaren vinden dat Sylvestre moet gaan werken. Dat ze daarom niet meewerken. Maar Sylvestre werkt. Voor zijn land. Onbetaald. 

En dus leeft Sylvestre al een paar maanden op het absolute minimum. En denk nu niet dat Sylvestre traag is met het invullen van de paperassen. Nee, het is gewoon erg ingewikkeld. De organisatie waar Sylvestre als vrijwilliger werkt kreeg het niet voor elkaar en dat zijn echt geen domme jongens en meisjes. Uiteindelijk hebben ze aangeklopt bij Vluchtelingenwerk, voor wie het dagelijkse kost is. Nu zit Sylvestre in de molen en krijgt hij over zes tot acht weken een uitkering. Dan is hij dus meer dan een half jaar bezig geweest om centjes te krijgen. Een schande! Nederland een beschaafd land? Laat me niet lachen. 

Donderdag 30 juni 

Gisteren maar weer eens een borreltje gedronken met Sylvestre Bwira, de ontvoerde en gemartelde Congolese mensenrechtenactivist die hartelijk door Nederland werd uitgenodigd om hier te komen wonen zolang hij dat wilde.

Bwira werd met alle egards ontvangen op Schiphol. Maar daar hield het dan ook wel op. Zodra hij voet in een asielzoekerscentrum had gezet, was het uit met de pret en kwam hij terecht in de administratieve killing zone. Inmiddels woont Bwira in Den Haag. Hij is sinds februari bezig met het aanvragen van een uitkering. Die heeft hij nog steeds niet. En hij is er niet alleen mee bezig hoor. Nee de zeer intelligente jongens en meisjes van Justitia et Pax waar hij als vrijwilliger een bureau kreeg, helpen hem een handje. Maar ook zij worden tot wanhoop gedreven door het systeem dat telkens drempels, hinderpalen en valkuilen opwerpt. Sylvestre vertelde me gister dat hij nog 17 euro op zak had. Zijn bordje vis met aardappelkoekjes geserveerd met geblancheerde worteltjes lag er in enkele minuten weer blinkend schoon bij. Wat ik aan geld bij me had (niet veel) heb ik aan Sylvestre overgedragen. Plus mijn fiets, want ook die heeft hij nog niet.

Toen we afscheid namen durfde ik bijna niet te kijken of hij wel op de fiets stapte. Hij had me namelijk bezworen dat hij kon fietsen. Maar of dat echt zo is? Ik zie hem vandaag weer even. Als hij hinkend en vol blauwe plekken zit dan weet ik dat zijn fietsvaardigheid minder was dan hij aangaf. Als hij er nog volstrekt gaaf uitziet, dan weet ik dat hij met de fiets aan de hand naar huis is gelopen. Geen Congolees die zomaar in Den Haag op de fiets stapt en niet verstrikt raakt in de tramrails....


Woensdag 8 februari


Begin maart zit ik in Kivu, onder meer om het methaangasproject in het Kivumeer te bekijken. In mijn onschuld dacht ik die week ook met regionale politici te kunnen praten in aanloop naar de verkiezingen in november van dit jaar. Mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira hielp me uit de droom. Er zijn helemaal geen vertegenwoordigers van de landelijke politieke partijen in Kivu. Alles gebeurt vanaf de hoofdstad Kinshasa, de rest van het land komt er niet aan te pas. Sylvestre gelooft niet erg in de verkiezingen. Hij vindt dat het systeem nu zo is opgezet dat het bijna niet anders kan dat de regeringspartij als eerste uit de bus komt. "Er is nu maar één stemronde. De overheid heeft ook de meeste media in handen; dus de regeringspartij krijgt veel meer publiciteit dan de rest." In Congo is er nog wel Radio Okapi, het radiostation van vredesmacht Monusco. Deze geeft onafhankelijke informatie, maar het blijft een station van niet-Congolezen. Sylvestre zou graag zien dat de Congolezen zelf radio gingen maken. Radio is de effectiefste én goedkoopste manier in het enorme Congo om mensen van nieuws te voorzien. 


Sylvestre zelf is verhuisd van het Azielzoekerscentrum in Dronten naar een kamer bij het Institute of Social Studies in Den Haag. Pas nu vertelt hij een beetje over Dronten. Dat viel hem niet mee.

Hij woonde met zes andere mannen in een kleine blokhut en  sliep met twee andere mannen in een kamertje. Een van zijn kamergenoten maakte muziek, of had zijn radio tot in de kleine uurtjes van de nacht. Bezwaar maken kon hij niet; het mocht van de kampleiding. Enige privacy was er niet. Niemand van zijn huisgenoten sprak Frans, Sylvestre spreekt alleen Frans. Toen hij voorstelde aan hetr COA om te verhuizen naar een blokhut met Fransen werd hij aangehoord, maar enige actie kwam er niet. Sylvestre: "Het was lastig. Als je bijvoorbeeld het nieuws wilde zien, dan moest je er vroeg bij zijn, whant degene die de TV aanzette, bepaalde het kanaal en dus de taal." 

Hij moest rondkomen van 55 euro per week. Daar moest hij alles van doen. Hij zegt het niet met zoveel woorden, maar hij heeft wel honger geleden. Ook al omdat er veel werd gestolen: niet alleen geld, hij is ook al twee jassen kwijt. Er was geen ruimte waar hij kon werken, er was geen ruimte waar hij met mensen kon praten. Per dag kon hij een half uur op internet. 

Erger nog: hij heeft een maand in Dronten gezeten, zonder dat het COA enige actie ondernam om hem in het echte Nederland te krijgen. Pas toen advocaat en vriend Jan Hofdijk begon te zeuren, kreeg hij een eerste gesprek. Pas toen wij vertelden dat hij zich in moest schrijven, werd hem de weg naar het gemeentehuis in Dronten gewezen. Het is vooral een houding van onverschilligheid die de meeste medewerkers kenmerkt. Het kan ze allemaal niet schelen. Morgen weer een dag en morgen weer nieuwe problemen, morgen weer nieuwe mensen die aankloppen. 


Zijn kamer op het Institute of Social Studies, hoewel in mijn ogen zeer basaal, vindt hij prachtig. Hij heeft een bed, een klerenkast, bureau, wat stoelen, een koelkast en een kleine douche/wc. De keuken is gemeenschappelijk. Maar voor hem het allerbelangrijkste: hij heeft wifi op zijn kamer. Hij kan dus de hele dag en de hele nacht werken als hij dat wil. Voorlopig wordt zijn verblijf bekostigd door Justia et Pax en Amnesty International. Het is wel zaak dat hij zich zo snel mogelijk bij de gemeente Den Haag inschrijft en een uitkering aanvraagt, want deze steun houdt over twee maanden op en het duurt zes weken voor je een uitkering ontvangt. Inschrijven lukte gisteren helaas niet zo hard: hij had nog geen schriftelijk bewijs van zijn huurcontract.


Donderdag 3 februari 2011

Mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira verhuist morgen van een kleine benauwde blokhut in Dronten naar de Haagse campus van het Institute of Social Studies, dankzij Amnesty International en Justitia et Pax. Sylvestre is zeer verheugd; hij kan nu eindelijk echt aan het werk. Hij maakt zich wel zorgen over de situatie in Congo. Daar zijn dit najaar presidentsverkiezingen, maar anders dan de vorige keer in 2006, is de belangstelling van de internationale gemeenschap minimaal. Sylvestre is bang dat de komende verkiezingen een stap terug betekenen in het democratisch proces, omdat de tweede ronde is geschrapt. Het betekent dat iedereen met de meeste stemmen direct president kan worden, zelfs al is dat maar 10 procent. Hij is ook bang dat de chaos de komende maanden groter wordt. Hij hoopt dat de internationale gemeenschap zich meer betrokken gaat voelen bij de verkiezingen. 

24 december

Met de mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira gaat het goed. Tenminste voor zover het goed kan gaan als je ver weg in een uithoek van het land zit weggestopt in een kleine houten bungalow, met zeven andere grote negers. Er is geen ruimte om te werken, geen ruimte voor privacy. We zijn op zoek voor hem naar woonruimte in Den Haag. Daar kan hij als vrijwilliger aan het werk bij mensenrechtenorganisatie Justitia et Pax. Wie dus een goedkope woning/flat/studio weet voor Sylvestre is van harte welkom dit te melden! We vieren samen Kerst en de komende drie weken heeft hij een logeeradres in Den Haag. 

8 december

Congolees activist Sylvestre Bwira woont deze week een congres bij van Justitiae et Pax, een Nederlandse mensenrechtenorganisatie. Met zo'n 15 medestrijders voor de mensenrechten praat hij over middelen en manieren die hun werk kunnen vereenvoudigen. Het congres wordt afgesloten met een gezamenlijke verklaring en de uitreiking van De Tulp, de jaarlijkse prijs voor iemand die zich verdienstelijk heeft gemaakt op het vlak van de mensenrechten. Sylvestre voelt zich als een vis in het water. Ontmoette er zelfs oude bekenden uit Goma. Sylvestre werkt ondertussen ook stug door voor zijn organisaties in Noord-Kivu. Zijn laptop is zijn kapitaal en hij is doodsbenauwd voor virussen. Dus werd er gisteren een anti-virusprogramma gekocht. Natuurlijk lukte het niet: alles liep vast en Sylvestre, normaal gesproken de kalmte zelf, kreeg toch iets panisch in zijn blik. Vandaag dus maar even terug naar de winkel.  

1 december 

Sylvestre heeft ons overigens snel door: Omdat Nederland plat is, denkt de Nederlander 'plat'. Daarom zijn wij volgens Sylvestre wars van hierarchische structuren en houden we ook niet van iemand die de kop boven het maaiveld steekt.  Sylvestre heeft inmiddels een half schrift volgeschreven met Nederlandse grammatica. De dag is niet ver dat hij mij gaat corrigeren ben ik bang.

Woensdag 24 november Met Sylvestre wat door het land getoerd afgelopen maandag. 'Genial' zo vindt hij Nederland. Vooral de weilanden en de zwartbonte koeien kunnen op zijn goedkeuring rekenen omdat die ook te vinden zijn in eigen streek Masisi. Sylvestre is er niet van af te brengen dat de temperaturen van de Nederlandse herfst lijken op die van het regenseizoen in Masisi. 'Een jas? Nee hoor die heb ik niet meegenomen. Niet nodig, ik ben aan kou gewend", zo zei hij rillend in zijn dunne zomerbloes. Lees een interview met Sylvestre bij Radio Wereldomroep, over zijn traumatische ontvoering.

Maandag 22 november Congolese mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira begint langzaam een beetje te wennen aan de Nederlandse kou en boterhammen. Hij geeft vandaag een exclusief interview aan de Wereldomroep. We gaan naar de studio in HIlversum, Kijken of ik de prijswinnaar van De Loep, Robert Chesal, nog even de hand kan schudden. Verder zal hij waarschijnlijk langs het ziekenhuis moeten voor onderzoeken.


Donderdag 18 november Gisteren is mensenrechtenactivist Sylvestre Bwira geland op Schiphol. Hij maakt het naar omstandigheden redelijk. Hij is hier voor onderzoeken. Nauwelijks geland of hij begon al weer de situatie in Noord-Kivu uit te leggen: 'Er staat een nieuwe oorlog voor de deur', Sylvestre is nog even strijdbaar: 'Het feit dat ik in het buitenland ben, wil niet zeggen dat ik niet kan vechten voor mijn land. Zie ook de Wereldomroep.

Woensdag 3 november

Prachtig nieuws: Sylvestre Bwira, Congolees mensenrechtensctivist die in augustus werd ontvoerd en gemarteld, heeft asiel gekregen. Een dezer dagen komt hij naar Nederland. Hij zit nu nog ondergedoken in Kinshasa. 

7 oktober

De ambassade in Kinshasa is begonnen met de asielprocedure voor Congolees mensenrechtenactivist Sylvestre. Als alles goed gaat weten we binnen twee weken of hij naar Nederland kan komen of niet. Erg spannend dus. Als het NIET wordt, moeten we kijken of wellicht Frankrijk of België iets voor hem kunnen doen. Voor iedereen is het in ieder geval duidelijk dat Congo niet veilig is voor hem. Sylvestre kiest nu voor asiel omdat hij zich realiseert dat Congo voorlopig een 'no-go' gebied is voor hem. Sinds een paar dagen krijgt hij weer dreigtelefoontjes. 


4 oktober

Nog steeds is Sylvestre in Kinshasa. Hij wacht op transport naar een veilig ziekenhuis. Dat doet hij nu al weken. We proberen bij de ambassade, buitenlandse zaken, amnesty international en human rights watch aandacht te vragen voor zijn lot. Ook wil ik bij AI en HWR aandacht voor de algehele slechte situatie in het Grote Merengebied wat betreft de mensenrechten! Oppositie en kritische journalisten worden gezellig weggewerkt.


22 september

Sylvestre is gisteren bij de Nederlandse ambassade geweest en heeft lang met hen gesproken. Zij willen hem overbrengen naar Kenia of Tanzania, om vandaar uit verder te kijken wat de mogelijkheden zijn voor een visum. Hij wil het liever niet: hij is nergens veilig in Afrika zegt hij. 

Hij is tot n u toe onder de hoede van VN-vredesmacht Monusco, maar die vertrouwt hij niet echt. Zo lekten ze de namen van de dire mensen die hem mochten bezoeken, zodat zijn ontvoerders bij het ziekenhuis op de stoep stonden en zich voordeden alsof ze die drie waren. Ook verhinderde Monusco lang dat Sylverstre een gesprek had met de Nederlandse ambassade. 


9 september

Het wordt steeds onwaarschijnlijker dat Sylvestre naar Nederland komt. Hij is vandaag overgebracht naar Kinshasa. Ik heb geen idee waarom. Vandaag wordt ik bijgepraat door de vertegenwoordiger van de ambassade in Goma. Die kon me gisteravond over de telefoon niet veel zeggen, in verband met de veiligheid van Sylvestre. Alle telefoons worden afgetapt, door iedereen.


Sylvestre maakt zich ernstige zorgen over zijn gezondheid. Maar het feit dat hij nu naar Kinshasa gebracht wordt, zal betekenen dat physiek zijn conditie is verbeterd. Dat hij zeer getraumatiseerd is na zijn gevangschap, spreekt voor zich.


4 september

Rond Sylvestre loopt alles gesmeerd. Buitenlandse Zaken nodigt hem uit voor herstel in Nederland, als Zuid-Afrika geen optie is. Iedereen verzekert me hier dat Zuid-Afrika niet veilig is. Daar wordt hij net zo makkelijk vermoord als in Congo. Volgende week komt Buitenlandse Zaken naar Goma om met hem te praten. Ik reis ook in de loop van volgende week af naar Goma. Maar eerst de inauguratie. Yeah!

Vrijdag 3 september

Het ziet er naar uit dat Sylvestre naar Nederland komt. Sylvestre ligt nu in het ziekenhuis van de VN-vredesmacht Monusco. Het gewone ziekenhuis werd te gevaarlijk. Het schijnt dat zijn ontvoerders hem twee weken respijt hebben gegeven; daarna zouden ze hem weer oppakken. Het is allemaal wat lastig organiseren, omdat wel 100 partijen zich met hem lijken te bemoeien, maar ik heb goede hoop op de uitkomst, zeker omdat vriend Jan Hofdijk, gespecialiseerd in dit soort zaken, zich vanaf de Nederlandse kant voor hem inzet.

woensdag 1 september

Misschien komt Sylvestre naar Nederland om aan te sterken in een ziekenhuis. Als hij wil, zou hij zich daarna kunnen melden als vluchteling. Ik denk niet dat hij dat laatste wil, maar een paar maandjes aansterken in Den Haag gun ik hem van harte!

Sylvestre vertelt voor radio Okapi (van de VN) over zijn vrijlating.

Dinsdag 31 augustus

16.15 uur; Sylvestre ligt op de intensive care in Goma. Hij heeft de hele week gevangen gezeten, vastgebonden en geblinddoekt. Eerst in een tunnel, later in een soutterain met rottende lijken als gezelschap. Zijn kleren zaten onder het bloed. Sylvestre is gisteren ook geinjecteerd met een nog onbekende substantie. Wie precies verantwoordelijk is, is nog onduidelijk, aldus de interim president van de civil society Masisi, Thomas D'acquin Muiti en AFP en zijn vrienden van Sape.

 http://www.rnw.nl/afrique/article/rdc-sylvestre-bwira-retrouve-et-hospitalise

15.00 uur: Sylvestre leeft!!! Hij heeft gevangengezeten, is heel erg verzwakt. Door Bosco. Ik leg het allemaal nog wel uit, voor zover ik het weet. Nu ga ik eerst alle autoriteiten en kranten informeren.

7.00 uur Nog steeds geen levensteken van Sylvestre. Ondertussen bereid ik een korte trip voor naar zijn geboortestreek Masisi voor een reportage over hem. Een Afrikaanse tv-ploeg wil met me mee. 

Maandag 30 augustus

Nog steeds geen levensteken van Sylvestre. Ondertussen bereik ik een korte trip voor naar Goma en Masisi voor een reportage over Sylvestre. Een Afrikaanse tv-ploeg wil met me mee. 

7.00 uur: Hoe langer Sylvestre niet wordt gevonden, des te groter de kans is dat hij niet meer leeft. Het heeft dit weekend zwart gekleurd. Het schrijven van zijn verhaal voor de Groene was een zware exercitie.