Uranium in Mali

Dinsdag 5 februari

Niet moslimextremisten, maar de grote economische belangen, met name de uraniummijnen in Niger, zijn de reden van de Franse campagne in Mali. Die mijnen zorgen voor dertig procent van alle uranium dat Frankrijk jaarlijks verbruikt . Bijna alle energie in Frankrijk wordt geleverd door kerncentrales. Het Franse staatsbedrijf Areva speelt een sleutelrol, dat haalt het uranium uit de grond. Frankrijk kan niet tolereren dat een stelletje rebellen hun economie in gevaar brengt. De belangen van Frankrijk in de westelijke Sahel zijn enorm.  Er werken ongeveer 45.000 Fransen.

Mali verloor vorig jaar mei de noordelijke helft van haar grondgebied aan Touaregs en moslimextremisten. De interim-regering probeerde maandenlang een internationale troepenmacht te vinden om de rebellen tegen te houden. De VN reageerde in januari positief en Frankrijk stond in de coulissen al te trappelen. Op 10 januari landden de eerste soldaten in hoofdstad Bamako.

Mali is een vroegere Franse kolonie en de economische banden tussen beide landen zijn nog steeds groot. Het zogenaamde Pact Colonial stond daar borg voor. Dat pact behelsde een groot aantal afspraken, waarvan de meesten in het voordeel van Frankrijk. Zo moest bijvoorbeeld Ivoorkust alle geld dat ze verdiende met buitenlandse handel, eerst storten in de Franse schatkist. Frankrijk besliste vervolgens hoeveel geld Ivoorkust terugkreeg. Het was dit Franse pact colonial dat aan de basis lag van de onlusten na de verkiezingen in 2010. President Gbagbo wilde de Fransen weg hebben. President Ouatarra was het instrument van de Fransen. Ouattarra won, na interventie van Frankrijk en de VN.

Frankrijk heeft grote interne problemen. De sociale onrust is groot vanwege (dreigende) bezuinigingen en de financiële situatie is verre van rooskleurig. De socialistische president François Hollande heeft er alle baat bij om ieders blik van zijn etterende binnenland naar een etterend buitenland te geleiden.

Frankrijk heeft alle baat bij een stabiele Sahel-regio. Naast de enorme uranium-belangen in Niger levert buurland Algerije bijvoorbeeld 30 procent van het Franse aardgas. Exploitant is het Franse elektriciteitsbedrijf GDF Suez (voor 34 procent eigendom van Franse overheid). Total (21 procent eigendom van de staat) haalt in Algerije olie uit de bodem. Andere grote bedrijven die actief zijn in de regio zijn onder meer wegenbouwer Vinci, EDF (voor 84 procent van Frankrijk) en France Telecom (voor 27 procent eigendom van Franse overheid). De verwevenheid tussen het bedrijfsleven en de Franse politiek is enorm. Franse bedrijven aarzelen niet om karweitjes op te knappen voor de Franse staat als het zo uitkomt. Franse politici stappen over naar een topbaan in het bedrijfsleven en de top van het bedrijfsleven stapt net zo makkelijk over naar de politiek. Een belangrijke rol is weggelegd voor de superscholen waar elke Fransman zijn kinderen op wil hebben: les écoles nationales de l’administration. Hier wordt een Franse elite gevormd die elkaar nooit meer zal loslaten.

In buurland Niger haalt het Franse staatsbedrijf Areva dertig procent van het jaarlijks benodigde uranium naar boven voor de 58 Franse kernreactoren. Areva heeft er twee mijnen, een derde wordt gebouwd en moet in 2020 zo’n 5.000 ton uranium gaan leveren. Na een aantal gijzelingen in 2008 en 2010 besloot Frankrijk permanent soldaten te stationeren in Niger om de bedrijven en hun Franse werknemers te beschermen. Areva was niet van plan zich terug te trekken uit Niger, ondanks de gevaren en ondanks het feit dat zeven gijzelaars nog steeds gevangen zitten. Een uraniumrijk land als Niger is niet een-twee-drie te vervangen. De laatste gijzelingsactie bij een grote Algerijnse gasinstallatie waarbij 37 doden vielen, heeft voor weer extra veiligheidsmaatregelen gezorgd.

Mali is een grote goudproducent (derde van Afrika). Hier zijn vooral Zuid-Afrikaanse bedrijven actief. Mocht er een Afrikaanse legermacht komen, dan zit Zuid-Afrika op de eerste rij. Hoewel Mali ook uraniumreserves heeft, met name in het Taoudeni-bassin, worden deze reserves niet geëxploiteerd. Critici die de uranium-connectie willen ontkrachten wijzen vaak naar dit bassin: onzin dat complot denken, er wordt helemaal geen uranium gewonnen in Mali.

In hetzelfde bassin liggen ook oliereserves. En kijk eens, naast onder meer Canada en Angola heeft ook het Franse Total toestemming gekregen om hier naar olie te boren.

Hoewel Zuid-Afrika en Frankrijk meestal lijnrecht tegenover elkaar staan als het gaat om Afrikaanse zaken -Zuid-Afrika wil af van de oud-kolonisator onder het motto Afrika voor de Afrikanen, natuurlijk wel onder leiding van Zuid-Afrika- staan beide landen in het Mali-conflict aan dezelfde kant. Ook Zuid-Afrika is niet gebaat bij een instabiele regio vanwege de goudmijnen. Daarbij komt dat Areva al jaren dolgraag kernreactoren aan Zuid-Afrika wil leveren. Het Maliconflict zou voor Areva wel eens deuren kunnen openen die anders gesloten zouden blijven.

Inmiddels is Frankrijk druk doende de verantwoordelijkheid voor de stabiliteit in de Sahel-regio te delen met andere landen. Vandaag vindt in Brussel een conferentie plaats die moet zorgen dat er een 500 man sterke EU-missie wordt gestuurd om het Malinese leger te trainen.