Gisteren had ik een afspraak met de eigenaar/hoofdredacteur van een kleine krant. De afspraak verliep niet helemaal soepel. Er was nogal wat spraakverwarring en niet alleen omdat hij het Frans net zo goed beheerste als ik het Kinyarwanda.
Ik dacht dat ik hem had uitgenodigd voor een interview om van hem te horen hoe zijn krant gemaakt werd en hoe hij aan zijn nieuws kwam. Hij was gekomen voor een nieuwe bladformule. Hij dacht, dat ik met al mijn evaring (!) daar wel ideeën bij had.
Dat had ik niet. Ik wist niet eens hoe zijn krant er uit zag. Vlak voor de afspraak had ik nog snel op internet gezocht, maar niets gevonden. In de grote internetwereld, bleek Umwizi geheel onbekend. Overigens niet bij de Media High Council. Die gaven hem vier jaar geleden een vergunning.
Om mijzelf wat tijd te geven werkte ik de vragen maar af die ik had voorbereid. De antwoorden bleken verassend. Mijn kranteneigenaar bleek een vriendje van Nkunda te zijn. was officier in de RPF geweest en had samen met twee maten, toen ze waren afgezwaaid, in 2002, hun gouden handdrukken bij elkaar gelegd en waren een krant begonnen. Ze hadden inmiddels 5 journalisten en 30 correspondenten in evenzoveel districten.
Hoe het was om een krant te hebben in Rwanda? “Moeilijk” zei de eigenaar en ik bereidde me voor op een verhaal over persbreideling. Ik keek alvast om me heen naar oren die dit wellicht niet beter konden horen.
“Er zijn geen lezers, er zijn geen adverteerders en er zijn geen goede journalisten” zei de eigenaar. Dat was niet het antwoord dat ik had verwacht. “Geen goede journalisten?” Nee. Veel die zeggen journalist te zijn hebben nooit een opleiding gehad. En degenen die wel een opleiding hebben, die houden het vaak al snel weer voor gezien. Het salaris is beneden modaal, zo’n 125 dollar per maand.” Dat zou hem toch moeten plezieren dacht ik nog. Hij betaalt de salarissen.
Ik probeerde hem toch nog over het ontbreken van de persvrijheid te laten praten, het terras was inmiddels geheel verlaten. “Is het lastig een krant te beginnen in Rwanda? “Nee hoor, toen wij begonnen niet. Nu is het anders. Nu moet je een kapitaal hebben van minstens 25 mln. FRW (ca. 50.000 dollar). Maar dat is om ervoor te zorgen dat alleen serieuze initiatieven gehonoreerd worden. Je was bij de persconferentie van de MHC. We hadden maar liefst 70 kranten. Een deel daarvan kwam nooit uit. Die staan dus niet op de lijst.” Wij wel”, voegde hij trots toe.
Of hij last had van censuur? Ik bleef het proberen. "Nee hoor, helemaal niet. We kunnen schrijven wat we willen.” Toen ik stil bleef en hem alleen maar aankeek, zei hij: "Nou ja, we doen wel aan een soort van zelfcensuur. Je weet wat kan en wat niet kan op den duur."
En de bladen die verboden zijn? "Ach dat is de wet."
En de journalist die is vermoord? Nu was het zijn beurt om me lang aan te kijken. Hij haalde zijn schouders op en begon over de nieuwe koers van zijn blad. Daar moest ik over nadenken, zei ik. Ik had inmiddels een briljant idee, maar hield dat voor me. Een goed advies moet je nooit te snel geven, dan geloven ze nooit dat het goed is.
We besloten elkaar te mailen. Met een breed gebaar betaalde ik zijn water en mijn koffie. De arme man zat waarschijnlijk op zeer zwart zaad. Dat bleek mee te vallen, hij zat meer in een zeer zwarte glanzende Mercedes.
Hij bood me een lift aan naar het perscentrum. Onderweg vroeg hij of ik van voetbal hield. Nee, zei ik. De verloren finale en het daarbij horende verwrongen gezicht van Van Marwijk drong zich weer in volle hevigheid op.
Jammer, zei de mijn arme eigenaar. Ik heb namelijk ook een voetbalclub in de Rwandese eredivisie. Ik dacht, misschien vind je het wel leuk om zondag met me mee te gaan naar een wedstrijd?
Ik viel bijna uit de auto van verbazing. Een kranteneigenaar en voetbalclubeigenaar waren wel vaker voorkomende combinaties. Maar een kranteneigenaar van een buurtkrant en een eredivisieclub? Waar kwam het geld dan vandaan?
En dus riep ik "Ja graag."
Zondag zit ik dus in de VIP-box van een arme buurtkranteigenaar, ex RPF-officier, bezitter van een voetbalclub, en vriend van Nkunda. Dat wordt erg leuk!